Arbitrage is een deskundig en snel alternatief voor overheidsrechtspraak waarbij onafhankelijke, deskundige arbiters beslissen over een geschil in plaats van de overheidsrechter. Het arbitraal vonnis heeft dezelfde rechtskracht als een vonnis van de overheidsrechter en kan zonder tussenkomst van de rechter ten uitvoer worden gelegd als het vonnis niet wordt nagekomen.
Het grote voordeel van arbitrage boven de gang naar de overheidsrechter is dat arbiters beschikken over specifieke deskundigheid in de desbetreffende zaak en daarnaast kan een procedure vaak veel sneller dan bij de overheidsrechter. Arbiters kunnen tijdens de mondelinge behandeling gericht vragen stellen en technische stellingen goed beoordelen. De overheidsrechter beschikt doorgaans niet over die specifieke kennis en dient daarvoor deskundigen te benoemen. Arbitrage is minder formeel en de nadruk ligt op de mondelinge behandeling waar partijen, met of zonder advocaat, hun standpunt kunnen toelichten. Daarbij is arbitrage niet openbaar wat wenselijk kan zijn in gevoelige procedures.
Om een geschil te kunnen voorleggen aan een arbitragecommissie moeten partijen arbitrage uitdrukkelijk zijn overeengekomen. De weg naar de overheidsrechter wordt daarmee afgesloten.
Partijen kunnen dit vooraf aan een eventueel geschil overeenkomen door een arbitraal beding op te nemen in het contract. Aanbevolen tekst arbitraal beding:
“Alle geschillen, welke mochten ontstaan naar aanleiding van de onderhavige overeenkomst dan wel van nadere overeenkomsten, die daarvan het gevolg zijn, zullen worden beslecht overeenkomstig het Arbitragereglement van de Stichting Geschillen in de Landbouw c.a.”
Partijen kunnen ook na het ontstaan van het conflict overeenkomen dat de arbitragecommissie van de Stichting Geschillen in de Landbouw c.a. bevoegd is. Dat kunnen partijen dan vastleggen in een arbitraal compromis.
Dit is bijvoorbeeld bij uitstek een mogelijkheid bij conflicten die ontstaan bij opzegging en voortzetting en/of ontbinding van een vof of maatschap. In maatschapscontracten is vaak opgenomen dat geschillen bij wege van arbitrage worden beslist. De mogelijkheid bestaat dan dat partijen het arbitragereglement van de Stichting Geschillen in de landbouw c.a. van toepassing verklaren.
Een arbitrageprocedure start met een arbitrageaanvraag, vervolgens wordt de wederpartij in de gelegenheid gesteld hierop te reageren, zal er een mondelinge behandeling plaatsvinden waarna vonnis wordt gewezen. Het kan per reglement verschillen of er re- en dupliek kan worden ingediend, wat de termijnen zijn, op welke wijze arbiters worden benoemd en of er een mogelijkheid is in hoger beroep te gaan. Vertegenwoordiging door een advocaat in arbitrage is niet verplicht, verzoeker kan zelf een arbitrageaanvraag indienen of zich laten vertegenwoordigen door iemand anders.
Hieronder in het kort de procedure zoals vastgelegd in het arbitragereglement Stichting Geschillen in de Landbouw c.a.
Aanvang van de arbitrage (art.6 -7)
Een arbitrageprocedure wordt aanhangig gemaakt door het indienen van een arbitrageaanvraag met daarin o.a. de gegevens van partijen en een duidelijke omschrijving van de vordering. De aanvrager wordt na ontvangst van het verzoek verzocht een depot te storten ter dekking van de arbitragekosten alvorens verweerder in de gelegenheid wordt gesteld een verweerschrift in te dienen. Als er geen verweer wordt gevoerd tegen een vordering, oordeelt de arbitragecommissie over haar bevoegdheid en wijst het de vordering toe, tenzij deze onrechtmatig of ongegrond is.
Beroep op onbevoegdheid (art 8)
Een beroep op de onbevoegdheid van de arbitragecommissie moet door verweerder gedaan worden voordat deze verweer voert. De arbitragecommissie beslist zelf op een beroep op onbevoegdheid.
Benoeming van arbiters (art.9 -16)
Arbiters dienen onafhankelijk te zijn. Indien een partij daarvan niet overtuigd is kan de arbiter gewraakt worden. Een arbitragecommissie kan uit één of drie arbiters bestaan wat wordt bepaald door partijen of, indien partijen dit niet hebben geregeld, door de secretaris van de arbitragecommissie.
Procedure (art. 17 – 32)
De arbitragecommissie bepaalt de procedure en ziet er op toe dat partijen op voet van gelijkheid worden behandeld. Met het verweerschrift kan een tegenvordering worden ingesteld. Als de zaak voldoende schriftelijk is voorbereid vindt een mondelinge behandeling plaats.
Vonnis(art. 33 – 43)
De arbitragecommissie probeert zo spoedig mogelijk na de mondelinge behandeling vonnis te wijzen.
Kort geding(art. 44)
In alle gevallen waarin uit hoofde van onverwijlde spoed een onmiddellijke voorziening bij voorraad wordt vereist, kan een voorzitter worden aangewezen voor een behandeling in kort geding op zeer korte termijn.
Hoger beroep (art. 45)
Tegen een arbitraal vonnis kan hoger beroep worden ingesteld. Dit dient binnen drie maanden na de dag van verzending van het vonnis te worden ingesteld door middel van indiening van een conclusie van grieven bij het arbitragebureau.
Kosten(art. 48 -53)
De proceskosten bestaan enerzijds uit de kosten van arbitrage zijnde het honorarium van arbiters en de kosten van het secretariaat incl. administratieve kosten en kosten vergaderruimte voor de zitting en/of beraadslaging. Anderzijds bestaan de proceskosten uit de kosten die partijen kunnen hebben gemaakt aan rechtsbijstand en getuigen/deskundigen. De arbitragecommissie stelt de arbitragekosten vast en doorgaans wordt de in het ongelijk gestelde partij veroordeeld tot betaling. De in het ongelijk gestelde partij kan tevens veroordeeld worden tot betaling van de kosten die de in het gelijk gestelde partij heeft gemaakt voor zover deze kosten noodzakelijk waren.
Indien beide partijen voor een deel in het gelijk worden gesteld kan de arbitragecommissie beslissen dat de kosten naar rato verdeeld worden.